Tình hình nuôi cá chẽm ở Việt Nam hiện nay

Cá chẽm được hy vọng là “ngôi sao mới” trong thị trường thủy sản. Nuôi cá chẽm sẽ tận dụng được diện tích mặt nước, nhất là những ao bỏ hoang, trong bối cảnh nhiều ruộng tôm, ao cá tra đang bị “treo”, người dân không sử dụng, có lợi rất lớn cho nền kinh tế nước nhà.

Thực trạng

Với đặc điểm sống được trong cả môi trường nước ngọt lẫn nước mặn, có thể nói ở đâu có ao, ở đó sẽ nuôi được cá chẽm. Mà Việt Nam có lại là nước có hệ thống sông ngòi, kênh rạch dày đặc. Nên rất có tiềm năng để triển khai nuôi cá chẽm phục vụ xuất khẩu và cải thiện đời sống của đồng bào ở nhiều vùng địa lý khác nhau. Cá chẽm có thể nuôi lồng ngoài biển, nuôi trong ao nuôi tôm (ao phải sâu hơn 1m). Cá chịu lạnh không tốt nhưng chịu nóng tốt. Không đòi hỏi những môi trường khắt khe, có thể sử dụng ao nuôi tôm và ao cá tra bỏ hoang để nuôi. Tuy vậy các nhà chuyên môn cũng lưu ý là cá chẽm cần hàm lượng oxy hòa tan cao hơn cá tra, nên cần lắp đặt thêm hệ thống sục khí, quạt gió nếu nuôi mật độ dày. Còn với mật độ thấp từ 1-2 con/m² thì không cần thiết.

Ngoài ra, các cơ sở hiện tại vẫn nuôi cá chẽm theo phương pháp truyền thống là cho ăn thức ăn tươi sống. Do đó sản lượng thấp, hiệu quả không cao, việc triển khai quy mô lớn rất khó. Nên cần có những giải pháp thay đổi, chuyển sang nuôi cá chẽm theo phương pháp thâm canh bằng thức ăn công nghiệp. Hiện có nhiều nhà máy sản xuất thức ăn, nhiều nhà nhập khẩu thức ăn cho cá chẽm. Thức ăn không thiếu, mà vấn đề chỉ là người nuôi chưa quen với công nghệ mới. Mặt khác, giống cá chẽm ăn thức ăn công nghiệp vẫn còn hiếm, chưa đủ cung ứng cho thị trường. Cá chẽm đã được xuất khẩu nhưng do sản lượng còn thấp nên việc xuất khẩu còn khiêm tốn.

Sản phẩm cá chẽm cao cấp đã xuất ổn định vào châu Âu, vào Mỹ. Hiện ở Sóc Trăng cũng đã tiến hành nuôi thí điểm công nghiệp, đạt con số 70 tấn cá/ ha, một số liệu rất ấn tượng. Tuy nhiên, khó khăn hiện tại là lượng giống cá chẽm dành riêng cho nuôi công nghiệp cung ứng cho thị trường chưa đủ đáp ứng được yêu cầu mở rộng sản xuất. Nếu giải quyết được vấn đề con giống nuôi thâm canh bằng thức ăn công nghiệp, chắc chắn diện tích nuôi cá chẽm sẽ tăng nhanh. Đặc biệt là trong bối cảnh hệ thống cơ sở vật chất, hệ thống ao nuôi tôm, ao nuôi cá không sử dụng nữa, người dân có thể chuyển sang nuôi cá chẽm mà không cần đầu tư lớn.

Các mô hình nuôi cá chẽm

Hai mô hình nuôi cá chẽm được áp dụng hiện nay là nuôi bè và nuôi ao.

Nuôi bè

Nuôi cá chẽm trong lồng đang được phát triển ở nhiều nước Đông Nam Á như Thái Lan, Indonesia, Philippines, Hồng Kông và Singapore. Các thành công của việc nuôi cá chẽm trong lồng trên biển và trên sông đã có ý nghĩa rất lớn cho việc phát triển của nghề này. Mô hình này cũng được nuôi nhiều ở Việt Nam, tuy nhiên lại chịu ảnh hưởng nhiều bởi thiên tai, dịch bệnh và ô nhiễm môi trường nên còn hạn chế về mặt sản lượng. Nuôi cá chẽm trong lồng là mô hình sản xuất phù hợp với điều kiện của các địa phương gần vùng cửa sông.

Nuôi ao

Hiện nay việc nuôi cá chẽm trong ao nước lợ ở một số quốc gia đã cho thấy có tiềm năng lớn về thị trường và lợi nhuận. Tuy nhiên, điều này chỉ có thể đạt được ở Việt Nam nếu đáp ứng được những yêu cầu về cung cấp con giống, vị trí thích hợp và bố cục trại được thiết kế hoàn chỉnh. Nguồn giống tự nhiên thì rất hạn chế. Cũng giống như nuôi lồng, đây là một trong những khó khăn lớn cho việc thâm canh hóa nghề nuôi cá chẽm trong ao. Tuy nhiên với những thành công trong việc sản xuất giống cá chẽm nhân tạo, cung cấp con giống từ nguồn này chắc chắn sẽ còn lớn mạnh trong tương lai. Trong khi, so sánh tốc độ tăng trưởng của giống cá nhân tạo và cá giống thu từ tự nhiên khi nuôi trong ao không thấy có sự khác biệt quá lớn.

Kỳ vọng lớn cho nghề sản xuất cá chẽm: có thể chuyển từ đánh bắt giống tự nhiên sang nuôi hoàn toàn theo phương pháp công nghiệp. Tuy nhiên, do đầu ra của cá chẽm thương phẩm chưa ổn định, thị trường còn khá bỡ ngỡ với loại sản phẩm này. Do vậy, để nhân rộng mô hình này, thì trước mắt cần mở rộng việc liên kết với các ngân hàng, doanh nghiệp trong và ngoài nước, nhằm tìm nguồn hỗ trợ vốn đầu tư và bao tiêu đầu ra ổn định cho sản phẩm. Ngoài ra một điều cũng cần lưu ý là các nước như Úc, Trung Quốc cũng đang tiến hành nghiên cứu nuôi cá chẽm. Vì vậy, Việt Nam cần có những bước đi tích cực hơn nữa, có như vậy mới chiếm lĩnh được thị trường cá chẽm trên thế giới.